CANLILARDAKİ İNORGANİK BİLEŞENLER

1. CANLIDAKİ İNORGANİK BİLEŞİKLER
Canlının vücudunda sentezleyemeyip dışarıdan hazır olarak aldığı maddelerdir. Bunlar; su, mineraller, asit, baz ve tuzlardır.

A. SU
Yeryüzündeki yaşam için su son derece gereklidir. Hücre içindeki yaşamsal faaliyetlerin devamı suya bağlıdır.

1. CANLILAR İÇİN SUYUN ÖNEMİ: Canlılar için susuz hayat olmaz.
Suyun görevleri:
1. Kimyasal tepkimelerde çözücülük yapar.
2. Besinlerin sindirimine yardımcı olur.
3. Maddelerin organizma içinde taşınmasını sağlar.
4. Metabolizma sonucu çıkan atıkların seyreltilmesi ve atılmasında rol oynar.
5. Vücut ısısını düzenler
6. Fotosentez sırasında su ile CO2 birleşerek şekeri oluşturur.

B. ASİT, BAZ VE TUZLAR
ASİT: Su içerisinde çözündüğünde hidrojen iyonu (H+) verebilen maddelere asit denir. Turnusol kağıdını maviden kırmızıya çevirir. Tatları ekşidir. C içeren asitlerin çoğu organik asittir.
BAZLAR: Su içerisinde çözündüğünde hidroksil iyonu (OH-) verebilen maddelere baz denir. Turnusol kağıdını kırmızıdan maviye çevirir. Yapısında C, N bulunduranlar genellikle organik bazdır. Örneğin; metilamin (CH3NH2) organik baz, sodyum hidroksit (NaOH), potasyum hidroksit (KOH) inorganik bazdır.
ASİT-BAZ DENGESİ: Ortamın hidrojen iyonları (H+) yoğunluğunun (-) logaritması asitliğin, (OH-)’u yoğunluğunun (-) logaritması ise bazikliğin derecesini verir. Ortamdaki hidrojen iyonları artarsa ortam asitleşir pH değeri ise 0 ile 7 arasında değişir. Ortamdaki hidroksil iyonları artarsa ortam bazikleşir pH değeri ise 7 ile 14 arasında değişir. (H+) ile (OH-) iyonları eşit miktarda ise ortam nötrdür, pH’da 7’dir.
TUZLAR: Asit ve bazların birleşmesi sonucu ortaya çıkan maddeye tuz denir. Birleşim sırasında su açığa çıkar ve tuz oluşur.
HCl + NaOH NaCl + H2O
Hücre içinde ve hücreler arasında çeşitli mineral tuzları vardır. Bunların en önemlileri: Na, K, Mg, Ca vb.
C. MİNERALLER
Mineraller hücrede protein, karbonhidrat, yağ gibi organik maddelere bağlı olarak yada tuz halinde bulunurlar. Ayrıca vitamin, hormon, enzim gibi moleküllerin yapısına da katılırlar.

1. MİNERALLERİN İNSAN VÜCUDU İÇİN ÖNEMİ
GÖREVLERİ:
1. Kanın osmotik basıncının ayarlanması
2. kas kasılmasında
3. Sinirlerde uyartının iletilmesinde
4. bazı enzimlerin yapılarına katılarak katalizör olarak görev yaparlar.

Mineraller idrar, ter ve dışkı yoluyla atıldıkları için beslenmeyle düzenli olarak vücuda alınmaları gerekir. Mineral eksikliğinde kas krampı gibi bazı bozukluklar görülür.

Na ve Cl dokularda suyu tutarak vücudun su dengesini sağlar. Na ve Cl kas ve sinir sistemi işlevleri içinde gereklidir. Ancak böbrek hastalıklarında ve yüksek tansiyonlu kişilerin ayrıca küçük çocukların böbrekleri fazla tuzu süzemeyeceği için fazla tuz kullanmamaları gerekir.

Sodyum potasyum ile birlikte vücut sıvılarında bulunur ve hücrelerin çalışmasını kontrol ederler. Bu minerallerin hepsi besinlerden alınır ve fazlası böbreklerden atılır.

Vücutta en fazla olan mineral Ca’dır. Ca fosforla birlikte kemiklerin ve dişlerin yapısında bulunurlar. Ayrıca Ca kasların kasılmasında, sinirlerde, kanın pıhtılaşmasında ve bazı enzimlerin çalışmasında görevlidir. Vücuda alınan Ca’un kullanılmayan kısmı dışkı ile atılır. D vitamini eksikliğinde vücutta yeterli Ca olsa bile bağırsaklardan emilemez.

Vücuttaki fazlaca bulunan bir başka mineral de fosfordur. P Ca ile birlikte kemik ve dişlerin yapısına katılır. Ayrıca P nükleik asitlerin, yağ, protein ve karbonhidratların yapısına da katılır.

Vücudun yapısında bulunan Fe kana rengini veren hemoglobinin, kas proteinlerinin, karaciğerin, dalağın ve kırmızı kemik iliğinin yapısında bulunur. Fe eksikliğinde kansızlık görülür.

İyot tiroksinin (tiroit bezinden salgılanır) yapısına katılır. Eksikliğinde tiroksin hormonu az salgılanır. Bu durumda tiroit bezinin fazla çalışıp büyümesine yani basit guatra sebep olur.

Mg kemiklerin yapısına katılır.

Sülfatlar kaslardaki proteinlerin yapısına katılır.

Flüor dişlerin yapısına katılır, azlığında dişlerin çürümesine, fazlalığında dişlerin sararmasına yol açar.

Bakırsa bazı enzimlerin yapısına katılır.