KARBONHİDRATLAR

1. KARBONHİDRATLAR

yapısı
*C, H ve O elementlerinden oluşmuştur
*genel formülü (CH2O)n şeklindedir
*bütün canlı hücrelerde bulunur
*yeşil bitkilerin yaptığı fotosentez sonucu oluşur

görevleri

*Nükleik asitler (DNA, RNA) ve ATP’nin yapısına katılır
*Enerji kaynağı olarak solunumda kullanılır
*Hücre zarının yapısına katılır
*Bitkilerde hücre çeperinin yapısına katılır.

çeşitleri
1. monosakkaritler (tek şekerler= basit şekerler)
2. disakkaritler (çift şekerler)
3. polisakkaritler (karmaşık=kompleks şekerler)

a. monosakkaritler (tek şekerler= basit şekerler)
*en basit karbonhidratlardır
*su ile hidrolize uğramazlar
*karbon sayısına göre isimlendirilirler
bazı monosakkaritler:
triozlar (3 C’lular): fosfogliser aldehit (PGAL). Fosfogliserik asit (PGA)
pentozlar (5 C’lular): DNA’da deoksiriboz, RNA’da riboz
heksozlar (6 C’lular): glikoz (üzüm şekeri= kan şekeri),
fruktoz (meyve şekeri): bitkide,
galaktoz (süt şekeri)
*glikoz solunum olayında kullanılan, kanda bulunan şekerdir. Bitkiler tarafından fotosentez sonucunda üretilir. Kimyasal bağları solunum sonucu açılır, kimyasal bağlarda bulunan enerji ile canlıların kullandığı ATP enerjisi sentezlenir.

6 C’lu şekerlerden glikoz, fruktoz ve galaktozun formülü (C6H12O6) aynıdır. Ancak atomların oluşturdukları moleküllerde dizilişlerinin farklı olması nedeniyle bu üç basit şeker değişik özellikler gösterir.

Monosakkaritler tatlıdır ve suda çözünürler. Canlılarda enerji için en çok kullanılan molekül glikozdur.

*Hidroliz: büyük moleküllerin su yardımı ile kendini oluşturan yapı birimlerine ayrılmasına hidroliz denir.
*Dehidrasyon: küçük moleküllerin birleşirken su açığa çıkarması olayıdır.

b. disakkaritler (çift şekerler)
İki molekül monosakkaritin dehidrasyon senteziyle bağlanması sonucu oluşurlar, aralarındaki bağa da glikozit bağı denir.

Monosakkarit + Monosakkarit -------> disakkarit + su

Disakkariti oluşturan monosakkaritler aynı yada farklı cins olabilir.

Canlılarda en çok bulunan disakkaritler;
*maltoz (arpa-malt şekeri): glikoz + glikoz
*sükroz (sakaroz=çay şekeri): glikoz + fruktoz
*laktoz (süt şekeri): glikoz + galaktoz

-disakkaritler dehidrasyon sentezi ile sentezlenir
-glikozit bağı kurulur


c. polisakkaritler (kompleks=karmaşık şekerler)

n(monosakkarit) --------> polisakkarit + (n-1)su n:monosakkarit sayısı

Çok sayıda monosakkaritin aralarından birer molekül su çıkararak (dehidrasyon) birleşmesiyle oluşurlar. Yapı birimi glikoz molekülüdür. Glikozlar birbirine glikozit bağı ile bağlanır.
Canlılarda en çok bulunan polisakkaritler;
**nişasta: En çok tahıllarda ve patateste bol miktarda bulunur. Bitkinin kök, gövde, yaprak, tohum ve meyve gibi kısımlarında depolanır. Glikozun bitkilerde depolanmış halidir. Ayıracı lugol ve iyottur. İyot + nişasta mavi veya mor renk
**glikojen: glikozun hayvanlarda depo edilmiş halidir. En çok karaciğer ve kaslarda depolanır.
**selüloz: glikoz moleküllerinin birbirine ters dönerek bağlanmasıyla oluşmuştur. Bitkilerde bulunur. Hücre çeperinin yapısına katılır. Sindirim sisteminde sindirilemez.
**kitin: Yapısı selüloza benzer. Omurgasız hayvanlarda dış iskeletin yapısına katılır.

Karbonhidratların insan vücudu için önemi
*Glikoz beynin en önemli yakıtıdır.
*Enerji kaynağımızdır.
*Glikoz proteinlerle birleşerek glikoproteinleri oluşturur.
*Glikoz yağlarla birleşerek glikolipitleri oluşturur.
*hücre zarının yapısına katılır.
*DNA, RNA ve ATP’nin yapısına katılır.
*laktoz memeli sütünde bulunur ve yavrusunun beslenmesini sağlar.
*yiyeceklerimize lezzet verir.
*fazla alındığında vücutta yağ birikimine buda şişmanlığa yol açar.
*diş çürümesine yol açan en önemli faktördür.